Revista Anestesia

𝙴𝚕 𝚍𝚘𝚕𝚘𝚛 𝚜𝚎 𝚚𝚞𝚒𝚝𝚊 𝚌𝚘𝚗 𝚕𝚎𝚝𝚛𝚊𝚜

Poemas de Cerelina Sánchez

 

Autora: Celerina Patricia Sánchez Santiago

Lengua: Tu´unñuu savi (conocido como mixteco)

Región: San Juan Mixtepec, Distrito de Santiago Juxtlahuaca

 

 

taa tsikó xini

ñàà tsakùgo kuú ndakanda nuúgo

rìì ño’ó kuú ñàà sá’á takua naá kóò

ñeé takua naá tsino ñàà yee

nuù ndikiso taa kukuxigo

rìì nika’í tuni nuú koó samago

ndo’ó ino raná chikaago nuú titsi yucha

naá kutuago nixi kuú tundoo ino

ràà yee tundo’ó rìì saan kàà

kindo’ó ndávii inigo

tono kiti ñàà ntsasi naá

ràà naá kunchato tsikuaá takua naá stoó

sa’á tsakugo nixi nikuúso

rìì tsino nchíí ichí ti’ón

 

 

 

 

 

 

locura

 

la sonrisa es el movimiento sencillo

de la locura que nos anima a vivir

rasga los preludios del existir

en la cotidianidad aburrida

tatuajes en la piel descalza

bajo el río de emociones

experimentos que laceran las células

ansiedad de realidades vedadas

revuelo de vulnerabilidad

como animal enjaulado

escape nocturnal

en una carcajada sin destino

por no saber nuestro camino

ita yukú

kuú tono ita

ñaa nikaku nuu yu’ku

ita yukú

ñaa ti’in ndaaso yiví

nuu ñuu yúù yo’ó

takua koo xoo

     nuú yu’ku ka’ni kini

flor silvestre

soy como la flor

que nace en la montaña,

flor silvestre

que se aferra a la vida

en este pueblo de asfalto

condenada a sobrevivir

         en una selva de concreto

 

 

 

 

yucha

mancha màà nuú ini míí

kuèe tsitaga yucha

chaa vichi mitu’ún tsiká yàká nuú níà

ràà kue yùù kana nda’í ñaá

rìì kòòga ñàá kusiki tsi kue míí

kòòga ñàá sá’á yaà takua nakixia

      taa nikuaá

kue tsitaga kue sa’va

ràà yòò kué nuí kuchi míí nuú chikui

chaa kue tiukuga kàà kuí tono kòndavii

mitu’ún ndivii inia rìì ndaku’ún inia         

taa ntsisiki yuchaga nuú tsa’í

 

 

 

 

yucha

desde lo más profundo de sus entrañas

los ríos ya no cantan más

en sus venas solo polvo

las piedras gritan

porque no hay más quien les haga

cosquillas y les cante para arrullarlos

cada anochecer

las ranas ya no cantan

la luna ya no baja a mirarse en el agua

los ahuehuetes enormes fantasmas

solo suspiran con el recuerdo

agotado bajo sus pies

yùú

kuú yùú ñaá ndakaní

tu’un yàtàà tsa’á naá

kuú yùú

kuú kuún kue kuíà ñaá nchikava’á

tu’un ñaá nchàà kue naá yàtàà

kuú yùú ii ñaá nàá tu’ún kue naá tsana’á

kuú yùú tu’un tsa’á naá ñaá tsììní nixi kaa yivi

                                  vaasu maa tsini so’ú ñaá

kuú yùú ñaa kuee katsitsá so’ó chaa cháá tu’un tsa’á ñu’ún

piedra

soy la piedra que cuenta

la historia antigua

soy la piedra

soy hermana del tiempo que guardó

la palabra que escribieron mis ancestros

soy piedra sagrada que trae la palabra

                                             de los antiguos

soy la piedra historia que sabe secretos

                                             aunque no los escuches

soy la piedra necia escribe la historia de la tierra